Các dự án tiêu hủy chất làm suy giảm tầng ozone (Ozone Depleting Substances – ODS) đang ngày càng được ghi nhận như một giải pháp khí hậu hiệu quả, đồng thời tạo ra tín chỉ carbon có giá trị cao nhằm cung cấp động lực tài chính cho việc thu gom và xử lý an toàn các loại khí nguy hại này.
1. Tổng quan về các chất làm suy giảm tầng ozone
Các chất làm suy giảm tầng ozone bao gồm chlorofluorocarbons (CFCs), hydrochlorofluorocarbons (HCFCs) và halons, từng được sử dụng phổ biến trong các lĩnh vực làm lạnh, công nghiệp và thương mại. Không chỉ gây tổn hại nghiêm trọng đến tầng ozone, các ODS còn là những khí nhà kính cực mạnh, với tiềm năng gây nóng lên toàn cầu (Global Warming Potential – GWP) cao gấp hàng trăm đến hàng nghìn lần so với CO₂.
Mặc dù việc sản xuất ODS mới đã được loại bỏ theo các cam kết quốc tế, đặc biệt là Nghị định thư Montreal, song một lượng lớn ODS vẫn còn tồn đọng trong các thiết bị, kho lưu trữ và xi lanh cũ. Các nguồn tồn lưu này tiếp tục tiềm ẩn rủi ro phát thải do rò rỉ trong quá trình sử dụng, bảo dưỡng hoặc lưu kho, qua đó gây tác động tiêu cực kéo dài đối với khí hậu toàn cầu.
2. Cơ chế và ý nghĩa của các dự án tiêu hủy ODS
Các dự án tiêu hủy ODS được triển khai nhằm thu hồi các chất này từ thiết bị, kho dự trữ hoặc các nguồn phân tán, sau đó vận chuyển đến các cơ sở tiêu hủy đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, theo khuyến nghị của Nhóm Đánh giá Công nghệ và Kinh tế (Technology and Economic Assessment Panel – TEAP).
Thông qua việc tiêu hủy vĩnh viễn ODS, các dự án này giúp ngăn chặn nguy cơ phát thải trong tương lai, đồng thời tạo ra tín chỉ carbon có tính bổ sung cao (high additionality). Đây là những lợi ích khí hậu mà các quy định hiện hành tại nhiều quốc gia chưa bao phủ đầy đủ, đặc biệt đối với ODS đã ngừng sản xuất nhưng vẫn còn tồn lưu.
Thực tiễn thị trường cho thấy tín chỉ carbon từ các dự án ODS nằm trong nhóm có tỷ lệ “nghỉ hưu” (retirement rate) cao nhất, phản ánh mức độ tin cậy và giá trị môi trường mà loại tín chỉ này mang lại cho các tổ chức và doanh nghiệp cam kết trung hòa carbon.
3. Rủi ro và thách thức trong triển khai dự án ODS
Mặc dù có hiệu quả khí hậu rõ rệt, các dự án tiêu hủy ODS vẫn đối mặt với nhiều rủi ro, chủ yếu liên quan đến công tác giám sát, báo cáo và thẩm tra (Monitoring, Reporting and Verification – MRV). Việc theo dõi nguồn gốc, quyền sở hữu và tình trạng pháp lý của ODS thường phức tạp, dễ phát sinh sai sót hoặc khó xác minh quá trình tiêu hủy nếu không có quy trình quản lý chặt chẽ.
Bên cạnh đó, các giả định về tỷ lệ rò rỉ ODS trong kịch bản cơ sở vẫn tồn tại nhiều bất định. Việc ước tính không chính xác có thể dẫn đến cấp tín chỉ carbon thừa hoặc thiếu, mặc dù các phương pháp luận hiện hành đã áp dụng các nguyên tắc bảo thủ nhằm hạn chế rủi ro này.
4. Định hướng cải thiện và vai trò của thị trường carbon tự nguyện
Để nâng cao tính toàn vẹn môi trường và độ tin cậy của tín chỉ ODS, các dự án cần tăng cường phối hợp với cơ quan quản lý tại nước chủ nhà, ứng dụng công nghệ MRV kỹ thuật số, triển khai các biện pháp bảo mật dữ liệu và tiếp tục nghiên cứu thực tiễn phát thải nhằm hoàn thiện các giả định khoa học.
Ngoài ra, nhiều thách thức mang tính cấu trúc vẫn tồn tại, bao gồm thiếu cơ sở tiêu hủy đạt chuẩn tại các nước đang phát triển, chi phí thu hồi cao do nguồn ODS phân tán, cũng như các rào cản xuất nhập khẩu trong quá trình vận chuyển khí nguy hại qua biên giới.
Trong bối cảnh đó, thị trường carbon tự nguyện (Voluntary Carbon Market – VCM) được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn lực tài chính, thúc đẩy đầu tư hạ tầng và tháo gỡ các rào cản kỹ thuật – pháp lý. Qua đó, VCM có thể góp phần loại bỏ triệt để một trong những nhóm chất ô nhiễm nguy hiểm nhất đối với bầu khí quyển, đồng thời hỗ trợ các mục tiêu khí hậu toàn cầu một cách hiệu quả và bền vững.
Techngroup
Các bài đã đưa
About the Author
