Võ Quý
Đại học Quốc gia Hà Nội
I- Tầm quan trọng của miền núi về môi trờng, đa dạng sinh học và kinh tế – xã hội.
ở nớc ta, đồi núi chiếm khoảng 3/4 diện tích cả nớc. Trừ hai vùng đồng bằng rộng lớn thuộc lu vực sông Hồng và sông Cửu Long và dải đồng bằng hẹp ven bờ biển miền trung, phần còn lại là đồi núi. Miền núi là vùng hiện còn giữ đợc trên 90% diện tích rừng còn lại cả nớc, trong đó có trên 70% tổng số loài động thực vật và trên 90% các loài động thực vật quý hiếm của cả nớc. Miền núi là nơi cung cấp chính nguồn nớc, thủy lực, gỗ, củi, các động vật hoang dã, cây thuốc và nhiều tài nguyên khoáng sản cho cả nớc ta.
Ước tính có 24 triệu ngời đang sinh sống tại miền núi, trong đó có khoảng hơn 1/3 là đồng bào của các dân tộc anh em. Tầng tầng, lớp lớp rừng núi, cây cỏ, muông thú, khoáng sản, địa hình và cả khí hậu đa dạng là nguồn tài nguyên hết sức quý giá của đất nớc, không những cho sự phát triển trong quá khứ, hiện tại mà còn cho cả tơng lai lâu dài.
Trong hơn một thập kỷ qua, sự chuyển đổi từ một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang một nền kinh tế hớng theo thị trờng đã đẩy nhanh sự tăng trởng kinh tế của Việt Nam đã tạo nên thành tựu to lớn về kinh tế và xã hội cho nhân dân Việt nam, trong đó có miền núi. Nền kinh tế tăng trởng tơng đối nhanh, nhng đồng thời đất nớc cũng đang phải đối đầu với một số vấn đề gay cấn trong khi thực hiện mục tiêu phát triển của mình là vấn đề môi trờng, mà quan trọng nhất là sự suy thoái rừng và tài nguyên sinh vật, hay nói một cách khác là suy thoái đa dạng sinh học. Các gay cấn đó đặc biệt khó giải quyết, vì sự tăng trởng kinh tế và việc bảo vệ môi trờng và tài nguyên thiên nhiên cho ngày nay và cho thế hệ mai sau, thờng mâu thuẫn trực tiếp với nhau.
Mặc dầu miền núi có diện tích rộng và dân số lại ít hơn nhiều so với miền đồng bằng, cuộc sống của họ phụ thuộc chính vào thiên nhiên, vào nguồn tài nguyên sinh vật, nhất là rừng, nhng trong hơn 35 năm qua, rừng, nguồn tài nguyên thiên nhiên cơ bản của miền núi, đã bị suy thoái nghiêm trọng. ở một vài vùng nh Tây Bắc, rừng tự nhiên chỉ còn lại khoảng 10% diện tích toàn vùng. Hệ sinh thái ở đây đã bị phá vỡ, dẫn đến đất bị xói mòn nghiêm trọng, lũ lụt, hạn hán, sụt lở đất gây nhiều tổn thất lớn. Cuộc sống của dân c miền núi còn nhiều khó khăn, nhất là nhân dân các dân tộc thuộc các vùng sâu, vùng xa. Phần lớn trong số hơn 1700 xã nghèo nhất nớc ta thuộc miền núi.
Bởi vậy điều cần thiết là phải đón trớc những vấn đề về môi trờng không thể tránh khỏi mà công cuộc phát triển sẽ đem lại và phải có những biện pháp đề phòng để giảm nhẹ hậu quả bằng cách thực hiện một chiến lợc môi trờng phù hợp với phát triển bền vững, thông qua việc sử dụng một cách khôn khéo và lâu dài các tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học, nhất là rừng và tài nguyên rừng và lôi cuốn đợc đại bộ phận nhân dân vào quá trình đó.